Endurnýjun starfsleyfis til blóðmerahalds á Íslandi væri brot á Evróputilskipun

Stjórnvöld standa frammi fyrir ákvörðun varðandi blóðmerahald, myndefni sýnir grimmd og ofbeldi gagnvart hryssum við blóðtöku líkt og áður. Dýravinir standa fyrir táknrænum gjörningi fyrir framan Alþingi.

Reykjavík, 20. október 2025 

Þrátt fyrir skýrt álit eftirlitsstofnunarinnar ESA eru þúsundir fylfullra hryssna enn notaðar í blóðtöku á Íslandi. Íslensk stjórnvöld þurfa að taka ákvörðun um hvort endurnýja skuli starfsleyfi fyrirtækisins Ísteka. Af þessu tilefni ætla dýraverndunarsamtök að afhenda undirskriftir fyrir framan Alþingi til að vekja athygli á grimmdinni sem felst í blóðmeraiðnaðnum.

Leyfi Ísteka fyrir blóðtöku úr fylfullum hryssum til framleiðslu á hormóninu PMSG rann út nú í október. Nú er tækifæri fyrir stjórnvöld til að hlífa þúsundum dýra við frekari þjáningu. Fimm alþjóðleg félagasamtök, ásamt Dýraverndarsambandi Íslands (DÍS) og Samtökum um dýravelferð á Íslandi (SDÍ), munu afhenda um 300.000 undirskriftir til Hönnu Katrínar Friðriksson, atvinnuvegaráðherra, þar sem stjórnvöld eru eindregið hvött til að banna blóðmerahald.

Dýravinir standa fyrir táknrænni aðgerð fyrir framan Alþingi, þar sem sýnt verður hversu mikið blóð er tekið úr hryssum í blóðmerahaldinu árlega.

„Þetta er tækifæri Íslands til að velja dýravelferð fram yfir gróða,“ segir Sabrina Gurtner, verkefnastjóri hjá Animal Welfare Foundation (AWF) og Tierschutzbund Zürich (TSB). „Frá því að við afhjúpuðum grimmdina á bak við blóðmerahald hafa hryssur haldið áfram að þjást – hræddar, aðskildar frá folöldum sínum, lokaðar inni í þröngum básum á meðan að blóði er dælt úr þeim. Það er engin spurning að endurnýjun leyfis Ísteka væri bæði grimm og ómannúðleg. Þar að auki væri það brot á Evrópulögum.”

Endurnýjun leyfisins bryti gegn Evróputilskipun

Fyrir tveimur og hálfu ári sendi Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) formlega aðvörun til íslenskra stjórnvalda um að Ísland bryti gegn tilskipun ESB nr. 2010/63/EU um vernd dýra sem notuð eru í vísindaskyni. Ísland hefur viðurkennt þessa tilskipun samkvæmt EES-samningnum og er því skuldbundið til að fylgja henni.

Því gildir reglugerð nr. 460/2017 nú um blóðmerahald og blóðtaka úr hryssum er skilgreind sem notkun dýra í vísindaskyni. Það þýðir að slík notkun þarf leyfi sem ekki má samþykkja ef til eru aðrar leiðir sem notast ekki við lifandi dýr – og slíkar aðferðir hafa lengi verið notaðar með góðum árangri í löndum eins og Sviss og meira að segja á Íslandi.

Þrátt fyrir þetta fékk Ísteka heimild frá Matvælastofnun (MAST) til að halda starfsemi sinni áfram fram í október 2025. Ef leyfið verður endurnýjað nú, mun Ísland því bæði brjóta eigin reglur og evrópsk lög.

„Endurnýjun leyfisins stenst ekki lög og væri andstæð skuldbindingum Íslands samkvæmt EES- samningum,“ segir Linda Karen Gunnarsdóttir, formaður Dýraverndarsambands Íslands (DÍS). „Ísland hefur þegar viðurkennt að blóðmerahald falli undir vernd tilskipunar ESB – nýtt leyfi væri því augljóslega brot á þeirri skuldbindingu.“

Alþjóðleg gagnrýni og ímynd Íslands í húfi

Blóðmerahald veldur einnig alvarlegum skaða á ímynd Íslands á alþjóðavettvangi. Ferðamenn og dýravinir um allan heim lýsa yfir undrun og reiði yfir því að blóðmerahald sé enn leyft. Þar sem ferðaþjónusta er ein helsta stoð íslensks efnahagslífs vara samtökin við því að ákvörðun stjórnvalda varðandi blóðmerahaldið muni senda skilaboð um gildi landsins.

„Fólk kemur til Íslands til að upplifa ósnortna náttúru“ segir Deborah Lewis, herferðastýra hjá Ekō. „En fólki bregður þegar það kemst að því að á bakvið glansmyndina er verið að dæla blóði úr fylfullum hryssum í hagnaðarskyni og það er skaðlegt fyrir orðspor landsins. Þetta er afgerandi augnablik fyrir Ísland – stjórnvöld geta annaðhvort látið undan iðnaðinum eða valið samkennd og velferð dýra. Við hvetjum ráðherrann í dag til að taka rétta ákvörðun og banna blóðmerahald.“

Upplýsingar veita

Hvað er PMSG?

PMSG (Pregnant Mare Serum Gonadotropin) er hormón sem unnið er úr blóði fylfullra hryssna. Í verkmsmiðjubúskap er það notað til að stýra æxlunarhring gyltna og auka framleiðslu á grísum á skemmri tíma. Ísland gegnir lykilhlutverki í framleiðslu hormónsins og er eina landið í Evrópu þar sem blóðmerahald er stundað.

Um 4.000 hryssur eru notaðar á um 90 búum sem stunda blóðmerahald. Þeim er haldið á hverju ári svo hægt sé að taka um 5 lítra af blóði á viku í tvo mánuði. Blóðið er unnið af íslenska lyfjafyrirtækinu Ísteka, sem hafði 11,5 milljóna evra hagnað af hryssublóði árið 2024.

Sjáðu myndbandið hér: https://youtu.be/bSaLu1HGfJA